Strona koła nr. 82 w Chełmie

Czas Ochrony

W rozdziale trzecim zostanie przedstawiony obecny status gatunku dubelt. Opiszę jego rozmieszczenie geograficzne, oraz zamieszczam zbiorcze zestawienie, będące próbą inwentaryzacji populacji dubelta w Polsce. W następnej kolejności zaprezentuję propozycje badań i monitoringu dubelta autorstwa  Andrzeja Dyrcza. Jako różnego rodzaju ciekawostki o dubelcie przedstawię ofertę wypraw i polowań na dubelty, przepisy kulinarne z dubelta i bekasów, oraz różne przykłady wykorzystanie wizerunku dubelta i bekasów w życiu współczesnego człowieka od heraldyki, po odznaki i symbole kół łowieckich.

3.1. Status gatunku dubelt- stan obecny.

„Status: bardzo nieliczny gatunek lęgowy na północy Polski, na przelotach –skrajnie nieliczny”
W chwili obecnej dubelt nie znajduje się na liście zwierząt łownych.
 Status gatunku dubelt dzień dzisiejszy:
-gatunek, dziko występujący, objęty ochrona ścisłą, poz. 247 w załączniku nr 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z 28.09.2004r, w sprawie gatunków zwierząt objętych ochroną,
-gatunek, który wymaga ochrony czynnej,
-gatunek, uwzględniony w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt”  1992r.
-gatunek, objęty ochroną w ramach Konwencji Berneńskiej,
-gatunek narażony, o priorytecie ochrony w Europie wg Bird Life. Cambridge

 

Rys.19 Polska czerwona ksiga zwierzt

Rys.19 Polska czerwona księga zwierząt

 

3.2. Rozmieszczenie geograficzne.

 

Areał lęgowy dubelta obejmuje zachodnią i środkową Palearktykę, obecnie występuje od Skandynawii na zachodzie, po środkowy Jenisej na wschodzie. Na starym kontynencie najliczniejszy jest w Rosji, Białorusi, Szwecji, Norwegi, poza tym w Polsce, Ukrainie, Estonii, Litwie i Łotwie. Zimuje w Afryce na południe od Sahary.
W Polsce 60 % populacji zamieszkuje w Biebrzańskim Parku Narodowy. Niewielkie populacje występują w Narwieńskim i Poleskim Parku Narodowym oraz na Chełmskich Bagnach Węglanowych.
Biebrzańska populacja dubelta jest najliczniejsza w centralnej Europie. Ten gatunek osiąga tu bowiem swoją południowa granicę występowania. Trudno o bardziej biebrzańskiego ptaka. Oba gatunki kszyk i dubelt łatwo odróżnić po zachowaniu.

 

Rys.20 Rozmieszczenie dubelta w Europie

Rys.20 Rozmieszczenie dubelta w Europie

 

3.3. Inwentaryzacja.

 

Inwentaryzacja dubelta opracowana została na podstawie  opracowania „Ostoje ptaków w Polsce z 1994r”.
Dubelt występuje w siedemnastu stanowiskach, ostojach opisanych przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, głównym celem tego opracowania jest dostarczenie informacji o terenach które mają kluczowe znaczenie dla ochrony ptaków.


Dodatkowo gatunek ten jest globalnie zagrożony w całym lub znacznej części swego areału europejskiego występowania i zagrożony w skali świata.
Dubelt jest wymieniany w Dyrektywie „Ochrona dzikich ptaków” z 1979r. która nakłada obowiązek zabezpieczenia naturalnych, dziko żyjących populacji ptaków, oraz  zachowanie obszarów z siedliskami ważnymi dla ptaków. Dyrektywa nakazuje utworzenie restryktywnego prawa, a Komisja Europejska zaleca ścisły nadzór wykonania tych zobowiązań. Dubelt widnieje na liście gatunków wymienionych w dodatku Konwencji Berneńskiej (załącznik II) i Konwencji Bońskiej (załącznik II) Jest wprowadzony na Światową Czerwoną Listę gatunków zagrożonych.
„Polska czerwona księga zwierząt” powstała w Zakładzie Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie. Spośród tych gatunków które przetrwały 40 znajduje się w stanie skrajnego zagrożenia i w każdej chwili mogą ulec zagładzie. Do gatunków tych należy również dubelt.
Poniższa tabela przedstawia zbiorcze zestawienie inwentaryzacji- dubelta w Polsce.  W jednych miejscach liczono samce, w innych pary a w jeszcze innych zinwentaryzowano istniejące i używane tokowiska. Dane nie są imponujące, obrazują jednak stan populacji dubelta w Polsce.

 

Rys.21 Tereny lgowe dubelta w Polsce

Rys.21 Tereny lgowe dubelta w Polsce

 

Tabela nr1. Zbiorcze zestawienie inwentaryzacji gatunku dubelt w Polsce

 

Lp.

Nazwa ostoi

Ilość par

Ilość tokowisk

1

Puszcza Augustowska

60 par

 

2

Puszcza Biała

6 par

 

3

Dolina Górnego Liwca

1 para

 

4

Dolina Dolnego Bugu

60 samców

13

5

Dolina Warty Środkowej

 

4

6

Dolina Biebrzy Północna

70 samców

 

7

Dolina Biebrzy Południowa

150 samców

 

8

Przełomowa Dolina Narwi

30 samców

4

9

Bagienna Dolina Narwi

6 par

 

10

Puszcza Knyszyńska

60 par

 

11

Niecka Grądecka

20 samców

 

12

Dolina Górnej Narwi

110 samców

15

13

Łąki Górniańskie

8 samców

 

14

Dolina Górnego Nurca

30 par

 

15

Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

15 samców

 

16

Bagno Bubnów

10 par

 

17

Chełmskie Bagna Węglanowe

16 samców

 

 

Źródło: opracowanie własne autora.

 

3.4. Monitoring i propozycje badań.

 

Jak podaje cytowany wcześniej Andrzej Dyrcz, potrzebne są badania dotyczące dynamiki głównych populacji dubelta w Polsce. Tego rodzaju wieloletnie badania powinny objąć przede wszystkim ocenę strat lęgowych, śmiertelność młodych i przeżywalność  ptaków dorosłych. Tak aby umożliwić prognozowanie zdolności populacji do dłuższego przetrwania.  Zakłada prowadzenie monitoringu czyli corocznej oceny liczebności populacji lęgowej, na podstawie liczby tokujących samców, prowadzonego na głównych tokowiskach.
Autor publikacji zauważa, że liczenie dubelta w terenie, w porze lęgowej jest bardzo trudne, bo przebywa on ukryty w roślinności i rzadko zrywa się do lotu. Do liczeń należy wykorzystywać fakt gromadzenia się samców na tokowiskach, znanych ornitologom od lat. Dodatkowo zakłada prowadzenie stałego rejestru wszystkich znanych tokowisk w Polsce.
Za pośrednictwem Internetu możemy śledzić informacje o dubeltach. Poniżej prezentuje dwie wiadomości, z kolejnych lat jedną dobrą, drugą złą. Skrajnie różne. I tak w treści telegramu „Wiadomości znad Biebrzy” czytamy:
 
„26.04.2005r. Powrót dubeltów. Ku naszej ogromnej radości, po ubiegłorocznej nieobecności, na swe stałe tokowisko powróciły dubelty!!!!!!!! Znów o zmierzchu można podziwiać metaliczne odgłosy samców oddających się rytuałom godowym”.
 
Natomiast rok później  „Aktualności biebrzańskie” podają:
 
„2.05.2006r. Dubelty nie powróciły na stałe tokowisko.

Z całą pewnością można już stwierdzić, że dubelty nie pojawią się w tym roku na stałym miejscu tokowiska - na grobli przy Barwiku. Widywane są za to w innych bardziej niedostępnych miejscach nad Biebrzą.”
 
Rys.22 Dubelt schwytany podczas obrczkowania
Rys.22 Dubelt schwytany podczas obrczkowania